Cumhurbaşkanı, cumhuriyet yönetiminde devletin en üst makamını temsil eden kişidir. Cumhurbaşkanı, geniş yetkilere sahip bir makamdır ve bir ülkenin iç ve dış politikalarından sorumlu olabilir.

Cumhurbaşkanı, birçok ülkede farklı yetkilere sahip olabilir. Bazı ülkelerde, cumhurbaşkanı sadece bir sembolik figür olarak görev yaparken, diğer ülkelerde daha etkili bir lider olarak görev yapabilir. Bu nedenle, cumhurbaşkanının yetkileri ve görevleri ülkeden ülkeye değişebilir.

Türkiye’de Cumhurbaşkanı, devletin başıdır ve Türkiye’nin iç ve dış politikalarından sorumludur. Cumhurbaşkanı ayrıca, yasama ve yargı organları arasındaki dengeyi sağlayan ve hükümetin çalışmalarını denetleyen bir rolü de vardır.

Cumhurbaşkanı Nasıl Seçilir?

2018 yılında yapılan düzenleme ile Türkiye’de Cumhurbaşkanı, halk tarafından doğrudan seçilmektedir. Cumhurbaşkanlığı seçimleri, genel seçimlerden bağımsız olarak gerçekleştirilir ve her beş yılda bir yapılır. Cumhurbaşkanı seçimleri, genellikle ülkenin yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından belirlenen bir tarihte yapılır.

Cumhurbaşkanlığı seçimleri için adaylar, siyasi partilerin ya da bağımsız olarak 100 bin seçmenin imzasını taşıyan bir dilekçeyle Yüksek Seçim Kurulu’na başvururlar. Seçimlerde ilk turda, tüm adaylar arasında en yüksek oyu alan aday seçilmezse, ikinci tur yapılır ve bu turda en yüksek oyu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir.

2017 Öncesi Cumhurbaşkanı Nasıl Seçilirdi?

2018 yılına kadar Türkiye’de Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından seçiliyordu. Cumhurbaşkanı seçimleri, TBMM’nin üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile yapılıyordu. TBMM’deki siyasi partiler, kendi adaylarını belirleyebiliyorlardı ve adaylar, meclis üyeleri tarafından oylamaya sunuluyordu.

Eğer ilk turda hiçbir aday seçilmezse, en yüksek oyu alan iki aday arasında ikinci tur yapılıyordu ve bu turda en yüksek oyu alan aday Cumhurbaşkanı seçiliyordu. Cumhurbaşkanlığı seçimleri, genel seçimlerle aynı zamanda yapılıyordu ve genellikle 5 yılda bir yapılıyordu.

2017 yılında yapılan bir anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanı, doğrudan halk tarafından seçilmeye başlandı ve ilk doğrudan Cumhurbaşkanlığı seçimi 2018 yılında gerçekleştirildi.

Kimler Cumhurbaşkanı Adayı Olabilir?

Türkiye’de Cumhurbaşkanı seçilmek için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak ve en az 40 yaşında olmak.
Seçim tarihinde seçmen kütüğüne kayıtlı olmak.
Siyasi parti üyeliği bulunmamak. Cumhurbaşkanlığı seçimlerine bağımsız aday olarak katılmak gerekmektedir.
Yüksek öğrenim yapmış olmak veya yükseköğretim kurumlarındaki öğretim üyeliği, hakimlik, savcılık, profesörlük veya noterlik gibi mesleklerde en az 10 yıl çalışmış olmak.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılmak için en az 100 bin seçmenin imzasını taşıyan bir dilekçe ile Yüksek Seçim Kurulu’na başvuruda bulunmak.

Kimler Cumhurbaşkanı Adayı Olamaz?

Türkiye’de Cumhurbaşkanı adayı olamayacak kişiler şunlardır:

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanlar.
Seçim tarihinde 40 yaşını doldurmamış olanlar.
Siyasi parti üyeliği olanlar.
Cumhurbaşkanlığı seçimi için gerekli olan 100 bin imza sayısını sağlayamayanlar.
Askeri veya yargısal bir görevde olanlar.
Görevinden istifa etmemiş olanlar.
Yüksek mahkeme kararıyla kamu görevinden yasaklı olanlar.
Kendisi veya eşi tarafından düzenlenmiş bir tüzük veya sözleşmeye göre kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, vakıflar ve derneklerin yönetim, denetim veya disiplin kurullarında görev alanlar.
Anayasa’nın 101. maddesinde belirtilen şartları taşımayanlar. (Bu maddede, bir siyasi partinin kapatılması veya parti programının Anayasa’ya aykırı olması gibi nedenlerle siyasi haklarından yoksun bırakılmış olanların Cumhurbaşkanı adayı olamayacakları belirtiliyor.)

Türkiye tarihinde seçilmiş cumhurbaşkanlarının listesi ve partileri ile birlikte kronolojik sıralaması aşağıdaki gibidir:

Mustafa Kemal Atatürk (1923-1938) – Cumhuriyet Halk Partisi
İsmet İnönü (1938-1950) – Cumhuriyet Halk Partisi
Celal Bayar (1950-1960) – Demokrat Parti
Cemal Gürsel (1960-1966) – Askeri Hükümet (partisi yok)
Cevdet Sunay (1966-1973) – Askeri Hükümet (partisi yok)
Fahri Korutürk (1973-1980) – Cumhuriyet Halk Partisi
Kenan Evren (1980-1989) – Askeri Hükümet (partisi yok)
Turgut Özal (1989-1993) – Anavatan Partisi
Süleyman Demirel (1993-2000) – Doğru Yol Partisi
Ahmet Necdet Sezer (2000-2007) – Bağımsız
Abdullah Gül (2007-2014) – Adalet ve Kalkınma Partisi
Abdullah Gül (geçici) (2014) – Adalet ve Kalkınma Partisi
Recep Tayyip Erdoğan (2014-günümüz) – Adalet ve Kalkınma Partisi
Not: Türkiye’de cumhurbaşkanları 2018’den sonra doğrudan halk tarafından seçilmeye başlandı. Bu nedenle, 12. sırada bulunan Abdullah Gül, 2014’te halk tarafından seçilmiş cumhurbaşkanıdır.